Τα Χριστούγεννα είναι αναμφίβολα μια εποχή στενά συνδεδεμένη με τη χαρά, την ενότητα και τη γιορτινή ατμόσφαιρα. Όμως, για πολλούς ανθρώπους, δεν συμβαίνει το ίδιο. Οι Ψυχολόγοι παρατηρούν πως αυτή η εποχή μπορεί να συνοδεύεται από έντονη ψυχική πίεση, που συχνά παραβλέπεται. Παρά την εικόνα της ανεμελιάς που προβάλλεται, υπάρχει μια άλλη, πιο σιωπηλή πτυχή αυτής της περιόδου: μια εποχική μελαγχολία ή «μελαγχολία των Χριστουγέννων», όπως συχνά ονομάζεται. Μια μελαγχολία που κορυφώνεται μετά το τέλος των γιορτών.
Τι συμβαίνει στον ψυχισμό όταν οι γιορτές τελειώνουν; Όταν ξεστολίζουμε τα δέντρα και συμμαζεύουμε τα εορταστικά τραπέζια; Πρόκειται για διαγνωστική κατηγορία εποχικής διαταραχής;
Η μελαγχολία λοιπόν, που πολλοί άνθρωποι βιώνουν κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, αλλά και μετά από αυτά, μπορεί να θεωρηθεί ως μορφή «εποχικής μελαγχολίας». Η εποχική μελαγχολία, αναφέρεται σε συναισθηματικές διακυμάνσεις οι οποίες συνδέονται με συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου ή εορταστικές σεζόν. Αυτή η εποχική μελαγχολία διαφέρει από την εποχική συναισθηματική διαταραχή (SAD), η οποία είναι μια διαγνωσμένη κλινική κατάσταση, συνδεδεμένη κυρίως με την αλλαγή των εποχών και τη μείωση του φωτός, ιδιαίτερα το χειμώνα. Η «after Christmas crisis”, αντίθετα, σχετίζεται περισσότερο με τα συναισθηματικά και κοινωνικά στοιχεία, που συνοδεύουν τη λήξη μιας εξαιρετικά απαιτητικής εορταστικής περιόδου.
Μια από τις αιτίες λοιπόν εμφάνισης, μπορεί να είναι η νοσταλγία και οι αναμνήσεις του παρελθόντος. Οι άνθρωποι μπορεί να σκέφτονται προηγούμενες εορταστικές περιόδους και να αισθάνονται νοσταλγία για το παρελθόν. Αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επώδυνο σε περιπτώσεις απώλειας αγαπημένων προσώπων. Η απώλεια συνεπώς και ο θρήνος που την συνοδεύει, μπορεί να εντείνουν τα συναισθήματα μελαγχολίας τα Χριστούγεννα, για όσους έχουν χάσει κάποιον. Είναι η γιορτή που προτείνει την οικογενειακή θαλπωρή ως κανόνα, οδηγώντας στην απομόνωση ίσως όσων λόγω απώλειας, δεν ακολουθούν αυτό το πρότυπο. Πρόκειται για κοινωνικές προσδοκίες λοιπόν, οι οποίες μπορούν να γίνουν εγκλωβιστικές για όποιον η ροή ζωής του διαφέρει. Μια ακόμη αιτία συνεπώς είναι η αίσθηση ότι πρέπει να είναι κανείς ευτυχισμένος και κοινωνικά ενεργός κατά τη διάρκεια των εορτών, κάτι που πιέζει ακόμα πιο πολύ κάποιον που νιώθει μελαγχολικός ή απομονωμένος. Η πίεση για την τέλεια εορταστική εμπειρία επίσης, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα. Το ιδεατό των «τέλειων» Χριστουγέννων, που προβάλλεται μέσω των μέσων ενημέρωσης και της διαφήμισης, μπορεί να δημιουργήσει ανέφικτες προσδοκίες και απογοήτευση. Ειδικότερα σε όσους αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Οι εορταστικές δαπάνες και οι προσδοκίες για δώρα μπορεί να προκαλέσουν οικονομικό στρες και άγχος. Όταν ολοκληρώνεται αυτός ο κυκεώνας κοινωνικών επαφών, εξόδων, επιβεβλημένης χαράς και τοξικής θετικότητας ο οργανισμός απομένει εξουθενωμένος. Παρατηρούνται, ως εκ τούτου, συμπτώματα ψυχικής και σωματικής κόπωσης, θλίψης και ανάγκη για απομόνωση.
Η μοναξιά, η ανάγκη για επίτευξη επιτυχημένων εορτασμών και οι κοινωνικές συμβάσεις, μπορούν εύκολα να μετατρέψουν τη χαρά σε πίεση, άγχος και πολλές φορές σε μελαγχολία. Μελαγχολία σε μια γιορτή, που επιτάσσει ευτυχία και ευδαιμονία. Μπορεί να είναι πράγματι πιεστικό να διαφέρεις και να μην μπορείς να ταυτιστείς. Αν ανήκεις στον πληθυσμό, που έχει χάσει τη δουλειά του, έχει χωρίσει, δεν έχει οικογένεια ή φίλους ή έχει ήδη επιβαρυμένη ψυχική υγεία, είναι απολύτως φυσιολογικό, να εντείνονται οι ψυχικές σου δυσκολίες. Το να προσπαθείς συνεπώς να ακολουθήσεις αυτό το πρότυπο και να προσαρμοστείς, είναι κάτι που εντείνει το άγχος σου. Δεν είσαι ανεπαρκής ή λάθος, που νιώθεις έτσι. Τα Χριστούγεννά σου ήταν τόσο ανυπόφορα, όχι γιατί εσύ έκανες κάτι λάθος, αλλά γιατί η κοινωνία τα έχει μετατρέψει σε μια άπιαστη κούρσα. Απολύτως φυσιολογικά, λοιπόν, να νιώθεις εξουθένωση ακόμα και τόσες μέρες μετά την ολοκλήρωση των γιορτών.
Είναι χρήσιμο να ακούμε τα συναισθήματά μας. Η πορεία του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική και πολλές φορές μπορεί να διαφέρει από τις κοινωνικές επιταγές. Γίνε λιγότερο επικριτικός λοιπόν με την μελαγχολία σου. Εστίασε στο πώς θα βρεις δημιουργικούς τρόπους διαχείρισης.
- Θέσε ρεαλιστικές προσδοκίες. Συχνά, η πραγματικότητα διαφέρει από τις ιδανικές εικόνες, που βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής επικοινωνίας.
- Διατήρησε υγιείς συνήθειες. Καλή διατροφή, άσκηση και αρκετός ύπνος μπορούν να επηρεάσουν θετικά την ψυχική υγεία και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του στρες.
- Επιδίωξε την σύνδεση με άλλους. Προσπάθησε να περάσεις χρόνο με αγαπημένα πρόσωπα και να μοιραστείς τα συναισθήματά σου. Η κοινωνική στήριξη είναι σημαντική.
- Δημιούργησε νέες παραδόσεις (Χριστουγεννιάτικες αλλά και παραδόσεις που αφορούν την μετά-εορταστική περίοδο). Σκέψου πώς μπορείς να δημιουργήσεις νέες, ευχάριστες δίκες σου παραδόσεις, που να σου φέρνουν χαρά και ικανοποίηση.
Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να νιώθεις μερική μελαγχολία μετά τις γιορτές. Βίωσες κάτι δύσκολο, πολύπλοκο και απαιτητικό. Αν όμως τα συναισθήματά σου είναι εξαιρετικά έντονα και διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν χρειάζεται να το περνάς μόν@. Διεκδίκησε την ψυχική φροντίδα που σου ταιριάζει και θυμήσου: Η άνοιξη είναι μπροστά μας!