Στην εκπνοή του Ιουλίου και πολλοί δεν έχουμε φύγει ακόμη διακοπές. Παρατηρώ έντονο άγχος στους ανθρώπους με τους οποίους μιλώ στο γραφείο. “Πού να πάμε;”, “Για πόσο;”, “Πόσο θα κοστίσει;”, “Με ποιον;” είναι μερικές από τις ερωτήσεις που χτίζουν την αγχώδη διάθεση. Και ενώ υποτίθεται πως οι καλοκαιρινές διακοπές και ο σχεδιασμός τους είναι θέμα ευχάριστο, βλέπω πως ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι δυσφορούν έντονα τα καλοκαίρια. Είναι, μάλιστα, η περίοδος κατά την οποία εκδηλώνεται κάποιο ψυχικό επεισόδιο ή επιδεινώνεται κάποιο ήδη υπάρχον.
Γιατί τα καλοκαίρια είναι γεμάτα με πένθη;
Μια κοινωνική κατασκευή
Όπως και άλλες χρονίκες στιγμές του έτους (βλ. Χριστούγεννα ή γενέθλια) το καλοκαίρι είναι μια κοινωνική κατασκευή υπενδεδυμένη με πολλές γενικεύσεις, προσδοκίες και αναπαραστάσεις. Ειδικά το ελληνικό καλοκαίρι, το όνειρο κάθε κατοίκου αυτού του πλανήτη, με τις χρυσές αμμουδιές, τον υπέροχο καιρό, τα ατελείωτα πάρτι και τη λατρεία για τη θάλασσα μπορεί να γίνει εξαιρετικά τοξικό για όποιον δεν το ζει με αυτόν τον τρόπο. Πράγματι, μοιάζει σαν κάτι να μην πηγαίνει καλά όταν κάποιος δεν ευχαριστιέται τους καλοκαιρινούς καρπούς αυτής της χώρας, όταν δεν είναι τύπος των διακοπών ούτε των ταξιδιών, όταν δεν έχει κανονίσει κάτι για την άδεια του. Το καλοκαίρι πρέπει όλοι να είμαστε χαρούμενοι, ανέμελοι και ταξιδιάριδες. Ακόμη και αν όλο το χρόνο ταλανίζομαι από δυσφορία και στενότητα, αυτές τις μέρες της άδειας επιβάλλεται να πατήσω το κουμπί της χαράς. Πένθος νούμερο 1, λοιπόν; Η αδυναμία μου να εκπληρώσω τη συγκεκριμένη κοινωνική κατασκευή. Αδυναμία ψυχική; κοινωνική; οικονομική; όλα αυτά μαζί; Οι άνθρωποι πενθούν που δεν μπορούν να ζήσουν τις σκηνές καρτποστάλ που βλέπουν στα media. Ακόμη και όταν πηγαίνουν διακοπές, καμία στιγμή τους δεν φαντάζει τόσο λαμπερή. Οπότε πενθούν το ιδανικό, το άπιαστο καλοκαίρι, το τοξικά θετικό.
Μια περίοδος μετάβασης
Για πολλούς ανθρώπους, παιδιά και ενήλικες, το καλοκαίρι σημαίνει κλείσιμο μιας χρονιάς και προετοιμασία για την επόμενη. Το καλοκαίρι έχω να σκεφτώ την επόμενη τάξη του σχολείου μου και να αναλογιστώ την προηγούμενη. Έχω να διαχειριστώ αποτυχίες και επιτυχίες στις εξετάσεις και τις εξεταστικές. Φίλοι και έρωτες αλλάζουν τοποθεσία, ενδεχομένως για καιρό και θα μου λείπουν. Το καλοκαίρι θα προετοιμαστώ για τη μετάβασή μου σε μια νέα πόλη ή για την παραμονή μου στην ίδια. Το καλοκαίρι θα φροντίσω την επόμενη χρονιά του παιδιού μου και θα οργανώσω ζητήματα που σχετίζονται με τη δουλειά μου. Πολύ πιθανό να χρειαστεί να περάσω σύντομες ή και μακρές περιόδους με ανθρώπους που δεν μου κάνουν καλό. Το καλοκαίρι ευνοεί μια μετακόμιση ή μια ανακαίνιση. Το καλοκαίρι ευνοεί το ξύπνημα διαδικασιών, συγκρούσεων και ανοιχτών λογαριασμών, τους οποίους το χειμώνα είχα κρύψει καλά κάτω από τη δουλειά. Δεύτερο πένθος; Το πένθος για όσα πήρε μαζί του αυτός ο χειμώνας και για όσα άγνωστα έρχονται τον επόμενο. Και φυσικά, το πένθος που ξυπνά η επαφή με βαθιά ριζωμένες μισοτελειωμένες υποθέσεις που έρχονται στην επιφάνεια.
Μια εποχή με ακραίες για τον οργανισμό περιβαλλοντικές συνθήκες
Πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν πως οι υψηλές θερμοκρασίες, η έντονη υγρασία και οι ρύποι των μεγάλων αστικών κέντρων κατά τους θερινούς μήνες επιβαρύνουν την ψυχική τους κατάσταση. Είναι αλήθεια πως οι ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες επιτείνουν την ψυχική δυσφορία καθώς διαταράσσουν σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού, όπως ο μεταβολισμός και ο ύπνος. Δεν είναι δυνατόν ο οργανισμός μου να προσπαθεί να ανταπεξέλθει στην υψηλότατη θερμοκρασία και να μην νιώσω δυσφορία, που θα επεκταθεί και ψυχικά. Ξυπνά θυμός, απογοήτευση και πολλές φορές θλίψη και διάθεση για απόσυρση. Είναι, έτσι πολύ πιθανό να “χτιστεί” ένα ψυχικό επεισόδιο.
Θυμήσου πως το καλοκαίρι δεν είναι μόνο ένα. Υπάρχουν τόσα καλοκαίρια όσα και οι άνθρωποι. Υπάρχει ο δικός σου μοναδικός τρόπος για να βιώσεις και να περάσεις το καλοκαίρι σου και αυτός είναι εντάξει, είναι αρκετός. Δεν χρειάζεται να μοιάζει με το καλοκαίρι κανενός άλλου το καλοκαίρι σου. Δεν είναι απαραίτητο να περάσεις υπέροχα, γιατί απλώς πρόκειται για μια εποχή, όπως και οι άλλες. Επίσης δεν είναι αναγκαίο το δικό σου “υπέροχα” να μοιάζει με το γενικό “υπέροχα” ή το “υπέροχα” κάποιου άλλου. Και επιτέλους, ας αποποινικοποιήσουμε τη βαρεμάρα και τη θερινή ανία. Δεν πειράζει και να μην περάσεις ωραία το καλοκαίρι. Δεν συνεπάγεται τίποτα για την αξία σου ή τη συνολική ποιότητα της ζωής σου. Αν, ωστόσο, παρατηρείς την ψυχική σου δυσφορία να κορυφώνεται, μην το περνάς μόν@. Πήγαινε τον εαυτό σου στην πολυθρόνα ενός ψυχοθεραπευτή και ίσως αυτό αλλάξει το καλοκαίρι σου. Η καλύτερη στιγμή για να φροντίσεις τη ψυχική σου διαδικασία είναι εδώ και τώρα.