Τελείωσε το καλοκαίρι και επιστρέψαμε, σιγά σιγά, στην καθημερινή ρουτίνα. Νέοι στόχοι δημιουργούνται, μαζί με νέα άγχη, που ίσως αναδύονται, μιας και πλέον αφήνουμε την τόσο επιθυμητή χαλάρωση των διακοπών και σπεύδουμε να επιστρέψουμε στους ρυθμούς μας. Μέσα σε αυτό το κλίμα, λοιπόν, επιστροφής, είναι σκόπιμο να ρίξουμε φως σε κάποιες συνήθειες, που, πολλές φορές, περνάνε απαρατήρητες, αλλά είναι ουσιαστικής σημασίας για τη ψυχική μας υγεία.
Τελειοθηρία, μία αρκετά οικεία λέξη. Ωστόσο, τι σημαίνει πραγματικά και με τι μορφή «ποτίζει» τη ζωή μας ;
Πρόκειται για την υπερβολική επιδίωξη της τελειότητας ή της άψογης απόδοσης σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως τον επαγγελματικό, τον προσωπικό, και τον κοινωνικό. Είναι η συμπεριφορά αναζήτησης του ιδανικού αποτελέσματος σε κάθε εμπλεκόμενη δραστηριότητα, από την πιο μικρή έως την μεγαλύτερη. Έχει μία προσαρμοστική και κινητοποιητική όψη, καθώς θέτοντας υψηλές προσδοκίες , έρχεται τελικά η εξέλιξη, μέσα από την αφοσίωση υπέρογκου χρόνου και ενέργειας. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτή η τάση συνοδεύεται από έντονη αυτομομφή και υπερβολική κριτική απέναντι στον εαυτό; Τότε χαρακτηρίζεται ως δυσπροσαρμοστική.
Οι τελειοθήρες θεωρούν ότι η αξία τους ως άνθρωποι εξαρτάται από την επίτευξη υψηλών προσδοκιών και η αποφυγή οποιασδήποτε αποτυχίας ή ατέλειας, είναι ουσιαστικής σημασίας για την εικόνα εαυτού τους. Όταν κάτι στο οποίο εμπλέκονται ή η συμπεριφορά τους δεν πληρεί τα υψηλά τους κριτήρια, είναι αποτυχία. Κι στην κάθε αποτυχία, είναι και οι ίδιοι αποτυχημένοι. Δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ότι δεν αξιολογούνται ολοκληρωτικά από τα προσωπικά τους επιτεύγματα. Έτσι, με την ελάχιστη απόκλιση από τα επιθυμητά, όπως μια μικρή ζημιά στο σπίτι, μια εποικοδομητική κριτική ενός συναδέλφου, μια μέτρια επίδοση στο σχολείο, επιδίδονται σε αυτόματες σκέψεις τύπου: «Είμαι άχρηστος», «Πόσο χαζός είμαι» και αισθάνονται τεράστια ματαίωση. Τότε βρισκόμαστε μπροστά σε ψυχοπιεστικές αξιολογικές κρίσεις, που όπως είναι αναμενόμενο, επηρεάζουν τα συναισθήματα και την συμπεριφορά.
Στην καθημερινότητά τους φαίνονται ανήσυχοι, πνιγμένοι, φορτωμένοι. Πολλές φορές μπορεί να γίνονται αναβλητικοί, καθώς οι στόχοι τους μοιάζουν μεγαλειώδεις και αναμένουν τις ιδανικές συνθήκες για να ασχοληθούν με αυτούς. Μπορεί να βρίσκουν συνεχώς δικαιολογίες. Όταν για παράδειγμα αποφασίσουν ότι θα γυμνάζονται, θα προσβλέπουν στο τέλειο σώμα, με χαμηλή υπομονή. Για αυτό το λόγο, αν δεν έχουν, παραδείγματος χάρη, τη δυνατότητα να αφιερώσουν 3 ώρες στο γυμναστήριο, δεν θα κάνουν προσωπική γυμναστική μισής ώρας στο σπίτι, με στόχο την άθληση. Θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους, χωρίς τη δυνατότητα αναγνώρισης του παράδοξου. Υιοθετούν συχνά την στάση «όλα ή τίποτα», ενδεικτική της ανησυχίας τους για αποφυγή της ατέλειας. Δυσκολεύονται να απολαύσουν τα επιτεύγματά τους, καθώς σκέφτονται πως θα μπορούσαν να τα καταφέρουν ακόμα καλύτερα και ποιος είναι ο επόμενος στόχος. Παρουσιάζουν δυσκολία ύπαρξης στο «εδώ και τώρα» και εύθραυστη αυτοεκτίμηση, καθώς κάθε κίνηση έχει αξιολογική σημασία.
Όπως είναι φανερό μέσα από την ανησυχία και το άγχος, που προκαλεί, η τελειοθηρία συνδέεται στενά με αγχώδη διαταραχή και συχνά μπορεί να αποτελεί έναν προβλεπτικό – αιτιακό παράγοντα εκδήλωσης της συγκεκριμένης διαταραχής. Η υπερβολική ανησυχία για την απόδοση και την επίτευξη των υψηλών στόχων, καθώς και η αυστηρή κριτική στον εαυτό, ο φόβος αποτυχίας και η δυσκολία αποδοχής ακόμη και μικρών λαθών, ενισχύει το δυσπροσαρμοστικό άγχος. Τέλος, η τελειοθηρία με τη υπερβολική της πίεση για επίτευξη τέλειας απόδοσης, μπορεί να λειτουργήσει επιβαρυντικά στη διαταραχή πανικού σου, το κοινωνικό σου άγχος ή τους ιδεοψυχαναγκασμούς. Πολλές φορές, μπορεί να συνδεθεί με διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη, λόγω της εξαντλητικής αυτοαξιολόγησης.
Ρίχνοντας φως σε ζητήματα καθημερινότητας για πολλούς ανθρώπους, ας διερωτηθούμε μήπως το άγχος, που ενδεχομένως βιώνουμε, οφείλεται στην αυστηρή κριτική και την επιδίωξη του τέλειου αποτελέσματος.
Είναι ρεαλιστικοί οι στόχοι που θέτω ή υπερβαίνω τα προσωπικά και ανθρώπινα όρια; Η ανάγκη για τελειότητα, μπορεί να είναι εξαρχής καταδικαστική. Υπάρχει άραγε το «τέλειο»; Είμαστε άνθρωποι με επιθυμίες, στόχους, συναισθήματα, βιώματα, υποχρεώσεις, ανάγκη για χαλάρωση. Μέσα στον χαοτικό ρυθμό της ζωής, το να είμαστε αρκετά καλοί – όχι τέλειοι – είναι αρκετό. Λυτρωτικό πολλές φορές. Γίνε πιο ανεκτικός στην ανθρώπινή σου υπόσταση και ό,τι την αποτελεί. Με αυτό τον τρόπο έρχεσαι πιο κοντά στη γνησιότητά σου και τελικά στην πολυπόθητη ψυχική ευημερία.
Αν νιώθεις ότι δεν μπορείς να ελέγξεις την τάση αυτή και το άγχος που τη συνοδεύει, είναι ένδειξη φροντίδας και σεβασμού στον εαυτό, να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Eίναι το πρώτο βήμα προς την αποδοχή του ότι δικαιούσαι να έχεις ξεσπάσματα, άγχη, απογοητεύσεις, του ότι είσαι άνθρωπος!